Na ekranie telewizora pusta szarość zamienia się w intensywny błękit. Widzimy wieże bajkowego zamku, a w tle małe, pierzaste obłoczki. Zbliżenie. Scena bardzo przypomina czołówkę programów Disneya, zaś podobieństwo staje się jeszcze większe, gdy z prawej strony nadlatuje migotliwy strumień gwiezdnego pyłu, z którego wyłania się postać Piotrusia Pana wyglądająca dokładnie jak Jane Fonda. Unosi się jak koliber, machając do nas czarodziejską różdżką. Zbliżenie.

    JANE: Cześć, ja wcale nie jestem Piotruś Pan. Wydoroślałam. Tylko świat został taki sam.

    Teraz, kiedy mamy okazję dokładniej jej się przyjrzeć, okazuje się, że bardziej niż Piotrusia Pana przypomina Barbarellę. Ma na sobie skafander w stylu Bucka Rogersa, jednak bez hełmu.

    JANE: Teraz jestem kimś w rodzaju antropologa sądowego.

    Odlatuje raptownie do tylu i powraca ciągnąc za sobą linię horyzontu, która w miarę zbliżania zmienia się z bajkowej w miejską. Zamki okazują się kościołami najróżniejszych wyznań - metodystów, baptystów, kongregacjonalistów, katolików. Jane wyciąga różdżkę, dotyka jednej z wież i migoczący pył zamienia się w śnieg. Widzimy leżące gdzieś w Nowej Anglii miasteczko. Mogłoby to być nawet Nasze Miasto Thorntona Wildera.

    JANE: Chcę wam pokazać, czyja to była wina. To znaczy, ja już wiem, czyja: wasza, wy cholerni śmierdziele. Ale mam zamiar udowodnić to ponad wszelką wątpliwość, żeby nie było żadnych nieporozumień.

    Rozlegają się dźwięki kolędy. Kamera zniża się i zagląda przez otwarte drzwi do wypełnionego kościoła. Jane siada na stopniach świątyni, zerka do wnętrza, po czym odwraca się do nas.

    JANE: Ot, choćby Boże Narodzenie. To znaczy, chciałam powiedzieć, weźmy na przykład Boże Narodzenie. Posłuchajcie tego faceta.

    Śpiew umilkł i kapcan, wyglądający nieco jak Robert Morley, rozpoczyna modlitwę.

    KAPŁAN: O, Panie, w tym czasie wielkiej radości błagamy Cię, abyś zechciał roztoczyć swą opiekę nad naszymi synami braćmi, którzy walczą za Twoje imię w odległych krajach. Nie dopuść, aby stała im się jakaś krzywda. Spraw, aby ich mężne poświęcenie doprowadziło do klęski tych, którzy powstali przeciw Tobie i naszej świętej sprawie. Błagamy o to Twoje przenajświętsze imię.

    JANE (potrząsa głową) : Jak wam się podoba? Och, pod wieloma względami Święta musiały być wtedy bardzo przyjemne: te prezenty i w ogóle... Ludzie cieszyli się z zimowego przesilenia i z tego, że dni stają się coraz dłuższe, świętowali narodziny Księcia Pokoju mówiąc, że od te j pory będą kochać wszystkich bliźnich... To znaczy, wszystkich, z wyjątkiem tamtych.

    Wierni wstają z miejsc i zaczynają wychodzić z kościoła. Dwaj chłopcy rzucają w siebie śnieżkami. Ich matki, zagniewane, ale roześmiane, każą im przestać, lecz oni nie słuchają.

    JANE: Więc dlaczego musieliście to spieprzyć? Myślicie, że noszenie tych cholernych skafandrów sprawia nam przyjemność?

    Przewraca się jak długa, trafiona w głowę śnieżką; rozgląda się z rezygnacją dookoła.

    JANE: Mogłoby być gorzej. To mógł być na przykład ręczny granat. Najczęściej zresztą tak właśnie było; pamiętam, jak jedną lub dwie wojny temu...

    Zamyśla się, trąc dłonią ucho, po czym krzywi się i potrząsa głową.

    JANE: Nie, to nie był granat, tylko żołnierz, który zdzielił mnie w głowę kolbą karabinu. Opowiem wam kiedyś o tym, ale na razie chcę wam przedstawić kilku moich przyjaciół.

    Odpycha na bok znieruchomiały obraz miasteczka, odsłaniając wnętrze studia przygotowanego już do rozpoczęcia teleturnieju Widzimy ośmiu młodych mężczyzn w mundurach, ale mundury te wyraźnie różnią się między sobą. Jane zdejmuje skafander, pozostając w obcisłym kostiumie z pierzastym trenem i pończochach tancerki rewiowej. Wkłada wysoki kapelusz, zaś jej różdżka zamienia się w cyrkowy bicz. Rozlegają się dźwięki muzyki, a ona strzela z bicza.

    JANE: Zapraszamy do udziału w naszej wersji zabawy "Spotkajmy się"!

    Wskazuje na pierwszego z brzegu mężczyznę, ubranego w brytyjski mundur z I wojny światowej. Ma zabandażowaną głowę i hełm wsadzony na jej czubek.

    JANE: Kawalerze Pierwszy, proszę nam powiedzieć, dlaczego się tu znalazłeś?

    KAWALER PIERWSZY: Ja nie jestem żaden kawaler, panienko. W domu mam żonę i dwa dzieciaki. W każdym razie tak myślę, że mam, jeśli nie dorwały ich jeszcze Zeppeliny.

    JANE: Chyba nie o to pytałam, prawda?

    KAWALER PIERWSZY: A, że niby dlaczego tu jestem, tak? No, ze mną chyba jest to samo, co z tymi innymi facetami, nie? Jesteśmy martwi, czy jak?

    JANE: Jesteście tu dlatego, że miałeś naprawdę ważne s p o t k a n i e , prawda? Przypominam, że to nowa, wspaniała wersja telezabawy "Spotkajmy się". A teraz, moje ogiery, powiedzcie nam, gdzie nastąpiły wasze Najważniejsze Spotkania.

    Wskazuje gestem w ich stronę, a oni kolejno odpowiadają.

    KAWALER PIERWSZY: To był jakiś snajper, panienko.

    KAWALER DRUGI (ubrany w mundur amerykańskiej piechoty z II wojny światowej i bez jednej ręki): Powiedzieli nam, że mamy zdobyć tę górę. Zdaje się, że nazywała się Monte Cassino.

    KAWALER TRZECI (ma na sobie mundur Unii z Wojny Secesyjnej, jest czarny i przypomina Eddie'ego Murphyego): Koło Petersburga, proszę pani. Wywaliło minę, mnie na niej też, a oni potem zaczęli do nas strzelać.

    KAWALER CZWARTY (wychudzony jak szkielet, w postrzępionym mundurze Armii Czerwonej ) : Jezioro Ładoga, podczas oblężenia Leningradu. Wpadłem pod lód i zamarzłem.

    KAWALER PIĄTY (o orientalnych rysach twarzy, niewielkiego wzrostu, ubrany w coś przypominającego czarną piżamę, z jednej strony zupełnie spaloną i odsłaniającą pokryte pęcherzami ciało): Niosłem akurat granaty, kiedy zrzucili napalm.

    KAWALER SZÓSTY (ubrany w podbity futrem kombinezon lotniczy armii USA z roku 1954; również jest bardzo poparzony): Zestrzelono mnie na północ od Yalu. Udało mi się wylądować, ale samolot już płonął, a kiedy próbowałem wyjść, otworzyli do mnie ogień.

    KAWALER SIÓDMY (w mundurze huzarów Napoleona, siedzi przy jednym stoliku z Kawalerem Ósmym): Ja zamarzłem w Rosji. Wracaliśmy spod Moskwy, było bardzo zimno, a my nie mieliśmy nic do jedzenia.

    KAWALER ÓSMY (niewidomy, w mundurze Wehrmachtu) : I ja zamarzłem, szanowna pani. Co prawda było to ponad sto trzydzieści lat później, ale niemal w tym samym miejscu, co ten Żabo jad.

    JANE: Dziękuje, chłopcy.

    Zwraca się do publiczności

    Moglibyśmy sprowadzić ich tu znacznie więcej, wiele milionów, od Termopili poczynając, a na Grenadzie kończąc, ale wiecie jak to jest, kiedy trzeba zmieścić się w budżecie. To wcale nie byliby sami żołnierze, ale także kobiety, dzieci i starcy - pamiętacie Hiroszimę? Albo rzeź albigensów we Francji? "Zabijcie ich wszystkich" powiedział swoim oddziałom katolicki generał. "Bóg będzie wiedział, kto powinien trafić do Jego królestwa". A przecież nie mówię o nikim takim jak na przykład Mongołowie ani o naszej ulubionej Drugiej wojnie Punickiej.

    Drapie się z namysłem po kroczu.

    Oprócz tego, istnieje jeszcze tych kilka drobnostek, które wojna zawsze przynosiła cywilom. Chyba wiecie, co mam na myśli?

    Niestety, musicie trochę wysilić wyobraźnie - pamiętacie, co wam mówiłam o budżecie? Nie mogliśmy tutaj sprowadzić wszystkich zagłodzonych dzieci, a ja jedna musze wystarczyć za wszystkie kobiety. Do piwnicy, w której się schowałam, wszedł ten żołnierz. Zobaczył mnie, rąbnął kolbą w głowę i już rozpinał spodnie, kiedy...

    Jane odwraca się i pogrążona w myślach zmierza w kierunku kulis.

    KAWALER ÓSMY (z oburzeniem): To na pewno był jakiś Iwan. My, niemieccy żołnierze, nie dopuszczamy się gwałtów.

    KAWALER CZWARTY: Oczywiście, że nie. Wy tylko zakłuwacie bagnetami dzieci.

    KAWALER ÓSMY: To oszczerstwo! Nigdy nic takiego nie zrobiłem! Najmłodszy nieprzyjaciel, jakiego zabiłem, miał co najmniej piętnaście lat. Jestem tego pewien!

    Jane nie słucha; zakłada na głowę wysoki kapelusz i zaczyna dumnie przechadzać się po scenie, a następnie, nie zwracając uwagi na ośmiu "kawalerów", zaczyna ćwiczyć aerobik.

    KAWALER PIERWSZY: Panienko? Przepraszam, że przeszkadzam, ale zdaje się, że trochę się ze sobą nie zgadzamy.

    JANE (zatrzymuje się po prawej stronie sceny i spogląda na nich ze zniecierpliwieniem): Och, zamknijcie się wreszcie! Przecież nie ma najmniejszego znaczenia, który z was tam był. I tak najpierw udziabał mnie t y m , a potem t a m t y m , więc i tak umarłam. Poza tym jestem pewna, że wszyscy maczaliście w czymś takim palce.

    KAWALER DRUGI (również z oburzeniem): Ejże, co to za bzdury? My nigdy nic takiego nie robiliśmy!

    JANE: Nigdy?

    KAWALER DRUGI: Może pani się założyć o te swoją śliczną dupkę. Generał Mark Clark ukrzyżowałby nas, gdyby się o czymś takim dowiedział. Poza tym, te włoskie cizie same chętnie nam dawały.

    JANE: W zamian za puszkę wołowiny?

    Przygląda mu się z namysłem, po czym uśmiecha się i znika ze sceny. Powraca ciągnąc za sobą wojskową pryczę, ustawia ją i siada na jej brzegu.

    Co ty na to, żołnierzyku? Pamiętaj, że nie zależy mi ani na tobie, ani na twojej wołowinie, ale ty masz karabin. Jak myślisz, chyba nie zdołałabym cię powstrzymać?

    KAWALER DRUGI (groźnie): Co pani chce udowodnić?

    JANE: A jak ci się wydaje? Walczący bohatersko mężczyzna ma chyba prawo od czasu do czasu trochę się odprężyć, nie sądzisz? Jeśli masz zamiar zgrzeszyć, to na co czekasz? Ja przecież nie dam ci rady. Poza tym, skoro już zabiłeś mi dzieci i spaliłeś dom, co znaczy jeszcze jedno małe barabara?

    KAWALER DRUGI: Pani się sama o to prosi!

    Uśmiechając się wojowniczo rusza w jej stronę, ale nagle zatrzymuje się, skonsternowany, maca się po kroczu, potrząsa głową i spogląda na nią ze złością.

    Przy pani to człowiekowi od razu wszystko opada!

    JANE: (ze współczuciem) : Co, za mało testosteronu? Czy to dlatego, że ostatnio nikogo nie zabiłeś?

    Wszyscy kawalerowie mruczą coś pod nosem, podczas gdy Jane odciąga pryczę za kulisy.

    KAWALER DRUGI : Pani robi z nas zwierzęta, a my byliśmy ż o ł n i e r z a m i ! Dostałem Srebrną Gwiazdę! Gdybym był oficerem, na pewno daliby mi Krzyż Walecznych!

    KAWALER SIÓDMY: Sam cesarz uścisnął mi rękę

    KAWALER PIĄTY: To dzięki amunicji, którą dostarczaliśmy naszym towarzyszom z Południa udało się zrzucić imperialistyczne jarzmo!

    KAWALER CZWARTY: Walczyliśmy nawet wtedy, gdy przymieraliśmy głodem!

    KAWALER TRZECI: Robiliśmy, co nam kazali, proszę pani. Dostaliśmy rozkaz, coby przedrzeć się do Richmond i prawie że nam się udało. Dalibyśmy radę, gdyby generałowie rzucili nam trochę posiłków, zanim nas wybito.

    JANE: Do licha, nikt przecież nie twierdzi, że nie byliście dzielni! To znaczy, jeśli nie liczyć tych paru razy, kiedy narobiliście w spodnie. W każdym razie, parliście dzielnie naprzód i robiliście to, czego od was oczekiwano. Pytanie tylko: d 1 a c z e g o ?

    KAWALER PIERWSZY: To przez tych Hunów, panienko. Robili okropne rzeczy w Belgii.

    KAWALER SIÓDMY: Dla cesarza!

    KAWALER TRZECI : Za wolność! Gnębili nas, kiedy byliśmy niewolnikami, a potem my ich za to zabijaliśmy.

    KAWALER ÓSMY: Za aryjską rasę!

    KAWALER CZWARTY: Za Matkę Rosje!

    JANE (przekrzykuje mówiących jednocześnie kawalerów): Spokojnie, chłopcy! Odrobina ciszej, zgoda? (spogląda na Kawalera Szóstego) A co z tobą, poruczniku? Nie masz nic do powiedzenia?

    KAWALER SZÓSTY (uśmiecha się): Zdaje się, że ty nawijasz za wszystkich, złotko. Ja tam jestem tylko od latania. Zrzucić parę pięćsetfuntówek, ostrzelać kolumnę czołgów i z powrotem na statek, na słodzone mleko i wieczorny film - byłoby tak dalej, gdyby nie ten cholerny MiG. Założę się, że to był jakiś Rusek. Żaden pieprzony Żółtek nie latałby w taki sposób!

    Ale ja wiem, o co ci chodzi. Zawsze byłem zadowolony, że jestem pilotem na lotniskowcu. Nigdy nie mieliśmy nic do czynienia z tymi ohydztwami, które inni wyrabiali na ziemi, wiec nie chrzań mi tutaj o gwałtach, grabieżach i takich innych. Ja się do tego nie mieszałem, bo byłem zawsze w górze i prowadziłem inną, czystą wojnę.

    JANE: Myślisz, że tak samo czuła się załoga "Enola Gay"?

    KAWALER SZÓSTY: Chwileczkę, skarbie! Pomyliłaś adresy. Ja nigdy nie zrzucałem bomb atomowych!

    JANE: Tylko dlatego, że ci ich nie dali, prawda?

    KAWALER SZÓSTY: Rzeczywiście, nie dali, a wiesz czemu? Bo nasze kochane USA p o s t a n o w i ł y , że nie użyją Bomby? A przecież mogliśmy je zrzucić! Mieliśmy ich całe mnóstwo! Powstrzymały nas wyłącznie względy humanitarne.

    JANE: A może i obawa, że wtedy użyją ich także Rosjanie?

    Kawaler Szósty wzrusza ramionami i obojętnie spogląda w inną stronę.

    Potem mieli je już wszyscy, pamiętacie? Anglia, Francja, Indie, Chiny, Brazylia, Afryka Południowa, Izrael, Pakistan... Ludzie mówili, że to bardzo dobrze, bo tym samym został osiągnięty stan SZOKU - Śmiertelnego Zagrożenia Owocującego Koniecznym Umiarkowaniem - dziki czemu nikt nigdy miał ich nie użyć, bo każdy wiedział, że i tak nie zdoła wygrać wojny atomowej.

    Hej, możecie mi pomóc?

    Sapiąc z wysiłku wyciąga zza rzędu stolików nowe tło. Pomagają lej Kawalerowie Szósty i Pierwszy, po czym wracają na swoje miejsca i wraz z innymi odwracają z ciekawością głowy. Widzimy ponownie miasteczko w Nowej Anglii, ale tym razem po ataku atomowym. Wszystkie wieże są częściowo zwalone i wypalone, a po brudnym, zmieszanym z popiołem śniegu poruszają się nieliczni ludzie. Odziane w łachmany, drżące z zimna dzieci sprawiają wrażenie bardzo głodnych, a dorośli są najwyraźniej chorzy. Jedna czy dwie bardziej energiczne osoby prowadzą pozostałych do "ambulansu"; są to duże sanie, do których zaprzężono starego wychudzonego konia. Jane zdejmuje kapelusz i wsadza pierzasty tren za pas.

    Problem polegał na tym, że SZOK nie podziałał na wszystkich.

    Podnosi z podłogi pilota, skierowuje go na ekran i naciska kolejne guziki. Widzimy Nowy Jork, Tokio, Moskwę, Pekin, Chicago, Rio de Janeiro. Tel Awiw, San Francisco, Kapsztad, Paryż, Rzym, Kopenhagę, Melbourne. Singapur, Mexico City, St. Louis, Kair, Sztokholm. Wszystkie miasta leżą w ruinach. Zmieniając kanały Jane mówi.

    Wystarczyło, że jeden zaczął, a potem wszyscy to dokończyli.

    KAWALER DRUGI (zdumiony i zagniewany): Hej, to wcale nie miało tak być! Obiecywali, że już nigdy nie będzie żadnych wojen

    KAWALER PIERWSZY: Nam też to mówili, panienko.

    JANE: I wreszcie udało im się dotrzymać słowa.

    KAWALER SIÓDMY (z niedowierzaniem, ale i nadzieją): przepraszam, mam'selle, ale czyżby wreszcie zapanował pokój?

    JANE: A jakże, kochaneczku. Tyle tylko, że dla was to trochę za późno, nie sądzicie? W końcu, od dawna już nie żyjecie i w ogóle...

    Zbliża się i klepie najbliższego po ramieniu.

    Więc teraz będzie lepiej, jeśli wszyscy znowu się położycie, dobrze? Proszę bardzo, tędy...

    Pomrukując wszyscy kawalerowie wstają i przewracają swoje stoliki. Okazuje się, że są to proste, sosnowe trumny. Wchodzą do nich kolejno, przykrywając wiekiem trumnę sąsiada. Jane z wysiłkiem nakrywa trumnę Kawalera ósmego i zaczyna nakładać skafander. Teraz widać wyraźnie, że nie jest to skafander kosmiczny, lecz antyradiacyjny, noszący wyraźne ślady długotrwałego używania. Jane kłania się publiczności.

    Cóż, Wesołych Świąt i pokój na Ziemi ludziom dobrej woli. Dzięki tej wojnie nareszcie stało się to możliwe.

    Spogląda na ekran, naciska wyłącznik w pilocie i ekran gaśnie. Widzimy tylko stojącą samotnie na pustej scenie Jane. Zakłada hełm, lecz zanim go zatrzaśnie dodaje jeszcze:

    Po prostu zbyt mało nas zostało, żeby myśleć o czymś innym.

przekład : Arkadiusz Nakoniecznik